تمدن ما تاریخ و تمدن ایران
شاهنشاهی ماد. (۵۵۰ پ. م.) نخستین شاهنشاهی آریایی‌تباران در ایران
تاریخ مدون ایران باستان از دوران حکومت ماد ها در حدود قرن هشتم یا اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اغاز می شود .مادها قومی ایرانی از تبار آریایی بودند.که در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد سلطنت ماد را تاسیس کردند.زمان ورود مادها به ایران دقیقا معلوم نیست ولی احتمال می رود که در قرن دهم قبل از میلاد به ایران امدند.از این که مادها چگونه در نواحی مرکزی و شمال غربی ایران مستقر شده اند مشخص نیست ولی از کتیبه ها و اثار باقی مانده از اشوری ها چنین بر می اید که این قوم در حدود هزار سال قبل از میلاد در نواحی شمالی و مرکزی ایران استقرار یافتند.
در کتیبه های آشوری نخستین بار در سال ۸۳۶ قبل از میلاد از اقوام مادی یاد شده ودر کتیبه های پادشاهان آشور از (شلمنصر سوم)تا (آشور بانی پال) از این قوم با عناوینی مثل(ماد های شرق),(ماد های دوردست),مادهایی که نزدیک صحرای نمک هستند)یاد می شد که از این عناوین می توان دریافت که محل سکونت اقوام مادی درآن زمان در ارتفاعات زاگرس تا نزدیکی دماوند و صحرای نمک در شرق فلات ایران امتداد داشته است.هرودوت مورخ معروف یونانی میگوید:مادی ها در عصر قدیم موسوم به (آریان)بودند و بعد ها خود را مادی نامیدند.هرودوت همچنین مادها را به شش طایفه تقسیم کرده بود که این طوایف عبارتند از:بوزها,پارتاکن ها,استروخات ها,اری زانت ها,بودین ها و مغها.بر پایه برخی منابع مادها میان قرون ۹ تا ۷ پیش از میلاد حکومتی یکپارچه برای سرزمین‌های مادی تشکیل ندادند و در این رابطه برخی معتقدند که به نظر می‌رسد آن چه در بارهٔ نهادهای تمدنی و حکومتی مادها در متون تاریخی (هردوت و پس از وی) روایت شده‌است، تصویری متعلق به هخامنشیان و پارس‌ها باشد که سپس به تن و قامت مادهایی که روزگارشان گذشته بود، پوشانده و بازسازی شده‌است. آن چه از متون آشوری – که اسنادی معاصر با دوران مادها هستند – برمی‌آید، آن است که مادها از سدهٔ نهم تا هفتم پ. م. نتوانسته بودند چنان پیش‌رفتی بیابند که سبب هم‌گرایی و اتحاد و سازمان‌یافتگی قبایل و طوایف پراکندهٔ ماد بر محور یک رهبر و فرمان‌روای برتر و واحد – که بتوان وی را پادشاه کل سرزمین‌های مادنشین نامید؛ آن گونه که هرودوت، دیاکو را چنین می‌نماید، شده باشد.به گفته هرودوت مادی ها ۵۰۰ سال تابع آشور بودند ولی در کتیبه های آشوری این موضوع بیشتر از دو قرن نمیباشد.پادشاهان آشور در ضمن لشکرکشی‌های پرشمار خود به قلم‌رو سکونت مادها، همواره با شمار فراوانی از «شاهان محلی» (حاکمان مستقل شهرهای مختلف) روبه‌رو بوده‌اند و نه یک پادشاه واحد حاکم بر کل سرزمین‌های مادنشین.دیاکو یا دیااُکو بنیانگذار حکومت ماد بود.اما سرانجام در زمان هووخشتره برای اولین بار تمام مادی ها را زیر یک پرچم گرد اورد و یا به عبارت دیگه هوخشتره بنیانگذار اولین قدرت ایرانی بود.شاهنشاهی ماد در زمان او به بزرگ‌ترین پادشاهی که بر غرب آسیا حکومت می‌کرد و سراسر ایران را آن چنان که در نقشه سرزمین ماد هویدا است برای نخستین بار در تاریخ به زیر یک پرچم آورد.ایه گذاری دولت ماد به عنوان نخستین دولت بر پایه وحدت اقوام مختلف ساکن فلات ایران با مشترکات و پیوندهای فرهنگی را باید به عنوان مهم‌ترین رویداد در تاریخ ایران به شمارآورد. پایتخت ماد در گذشته هگمتانه نام داشت که بعدها به اکباتان تغییر نام داد.هووخشتره، (کیاکسار مدارک یونانی)، بزرگ‌ترین پادشاه ماد است. توانایی‌های او در منظم کردن ارتش و بستن توافق نامه‌های خارجی با دولتهای همسایه، او را به قدرتمندترین شاه غرب آسیا در زمان خودش تبدیل کرد. هووخشتره در ده سال اول حکومتش موفق شد که رابطه اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتحاد متقابل تبدیل کند.هووخشتره ارتشش را به دوقسمت پیاده نظام مجهز به نیزه و سوارنظام تیر انداز (شکلی که از سکاها آموخته بود) تقسیم کرد و برای اولین بار از ارابه‌های جنگی مجهز به نیزه‌های برنده که صد سال بعد در جنگهای کورش و داریوش معروف شدند، استفاده کرد.هووخشتره شاه ماد در حمایت از بابل به آشور اعلان جنگ داد. هوخشتره در سال ۶۱۴ پ م از کوه‌های زاگرس گذشت و ضمن تسخیر آبادی‌های آشوری سر راه، شهر آشور پایتخت دولت آشور را در محاصره گرفت. پس از سقوط شهر آشور، پادشاه بابل در شهر آشور به دیدار هوخشتره آمد و در آنجا پیمان دوستی ایران و بابل تجدید شد. در سال ۶۱۳ پ. م. شاه آشور در نینوا بود و این شهر نیز در سال ۶۱۲ پ. م. تسخیر شد. نیروهای ماد و بابل، پایتخت عظیم آشور را با خاک یکسان کردند و برای همیشه به تاریخ این امپراتوری بزرگ پایان دادند.برخی از زبانشناسان معتقدند که زبان کردی به طور قطع از بازماندگان زبان مادی است. اما با این حال برخی دیگر زبان‌های ایران مرکزی را نیز بازمانده زبان مادها می‌دانند.مادی ها به خانواده اهمیت بسیاری داده و در خانواده همگی تابع بزرگ خانواده بودند . هر خانواده چرا گاه های مخصوص دام های خود داشت و برای حفاظت از آن ها ، دهکده هایی به وجود اورده بودند.مادی ها در صنعت ابتدایی بودند.مادی ها علاوه بر اینکه اختلاف داخلی داشتند مورد هجوم اشوری ها هم بودند و این باعث میشد که فقط در مواقع خطرناک این اختلافات را کنار گذاشته و با هم متحد می شدند.ا شکستی (۵۵۰ پ م) که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو (دوره حکومت: ۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م) واپسین پادشاه ماد وارد ساخت شاهنشاهی ماد منحل شد. شاهنشاهی بزرگ ماد دورانی طولانی (۷۲۸-۵۵۰ پ. م.) برپایید و جای خود را به شاهنشاهی هخامنشی سپرد، که چیزی جز تداوم دولت و تمدن ماد با همان اقوام نبود.
