پارسی ها

همزمان با پیدایش و گسترش امپراتوری ماد یک قوم بزرگ آریایی به نام پارسیان در صفحات جنوبی ایران که محدوده فارس امروزی (که در آن زمان پرسیس یا پرسیا نام داشت )را در بر می گیرد مستقر شده و حکومتی برپا کردند.فارس در آن زمان بخشی از قلمرو پادشاهی عیلام بود که مناطق جنوبی کوه های زاگرس و خوزستان تا فارس در بر میگرفت و شامل دو پایتخت به نام های شوش وانشان بود.از این قوم دو خاندان بزرگ پیش از اسلام به شاهنشاهی رسیده اند، یکی هخامنشیان و دیگر ساسانیان .زبان این قوم زبان پارسی باستان بود.

در نیمه ٔ اول از هزاره اول ق. م. سه قدرت بزرگ در نواحی شمال دجله و فرات با هم رقابت داشتند که از میان آنها پارسیان توانستند بر دو رقیب دیگر یعنی اورارتو (آرارات) و آشور چیره شوند و شاهنشاهی وسیعی به وجود آورند.نام قوم پارس برای اولین بار در سالنامه‌های پادشاهان آشور در شرح لشکرکشی آنان به حدود جبال زاگرس به میان آمده‌است. آشوریان این قوم را در ۸۴۴ ق. م. شناخته‌اند.با شکست عیلامی ها از آشوری ها و از بین رفتن شهر شوش فرصتی را برای  قیام پارسیان فراهم کرد.پارسی ها مردمانی اریایی هستند که به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادرنشین تقسیم میشدند و خانواده هخامنشی از نجیب ترین طایفه پارسی یعنی طایفه پاسارگادی است.بعد از شکست عیلام از آشور پس از مرگ هخامنش (جمشید) پسرش چیش پیش حکومت را به دست گرفته و خود  را پادشاه انشان خواند و رسماً در قلمرو وسیعتری به فرمانروایی پرداخت و ایالت تازه ای را که پارسه نامیده شد (فارس کنونی ) به دیگر متصرفات خود پیوست پس از مرگ هخامنش به ترتیب چیش پیش ، کبوجیه فرزند او و کورش اول فرزند کبوجیه به فرمانروایی رسیدند و سپس فرزند کورش اول بنام چیش پیش دوم روی کار آمدو این شخص همان پدر کورش کبیر و آریارمنا است که حکومت را میان دو فرزند خود تقسیم کرد و دو شاخه از خاندان هخامنش به وجود آورد. از شاخه ٔ آریارمنا به ترتیب پسرش ارشام ، نوه اش ویستاسپ(بیست اسب) و پسر ویستاسپ یعنی داریوش کبیر حکومت کردند. شاخه ٔ دوم یعنی نسل کورش را باید شاخه ٔ اصلی خاندان هخامنشی شمرد زیرا وسعت شاهنشاهی مربوط به این شاخه است . از این شاخه به ترتیب کورش ، پسرش کبوجیه ٔ دوم ، کورش سوم پسر کبوجیه و معروف به کورش بزرگ و کبوجیه ٔ سوم فاتح مصر و سپس فرزندان دیگرشان به شاهنشاهی رسیدند.بعد از انقراض سلسله پارسی هخامنشی سلسله های دیگری که پارسی نبودند روی کار آمدند تا اینکه اردشیر بابکان دومین سلسله پارسی را به نام ساسانیان بنیاد کرد وتا مدت ها حکمرانی کردند تا اینکه توسط اعراب تازی این سلسله از هم پاشید.