تمدن ما تاریخ و تمدن ایران
نام منشور کوروش، با نام هرمزد رسام گره خورده است. باستان شناس آشوری تباری که در عراق بزرگ شد و بعدها تابعیت بریتانیا را گرفت.او دیپلمات و جهانگردی بود که الواح گلی حماسه گیلگمش، کهن ترین حماسۀ بشری، همچنین استوانۀ مشهور به لوح حقوق بشر کورش را طی کاوشهای باستانشناسی در بین‌النهرین یافت.او که از ۱۹ سالگی کار حفاری در بناهای تاریخی عراق و به خصوص بابل را شروع کرده بود، در جوانی راهی بریتانیا شد تا تحصیلاتش را در این کشور ادامه دهد اما در همین مدت به استخدام موسسه باستان شناسی بریتانیا در آمد و از این موسسه ماموریت گرفت تا به کشورش برگردد و تحقیقات باستان شناسی خود را در بابل ادامه دهد.
سال ۱۸۷۹ میلادی (۱۲۵۸ خورشیدی) بود که هرمزد رسام، در حین کاوش هایش در شهر بابل و نیایشگاه «اسگلیه» به لوحی گلی برخورد که بعدها منشور کوروش هخامنشی نام گرفت.او بعد از تحقیق روی این منشور گِلی ۲۵۰۰ ساله دریافت که این اثر از زمان تصرف بابل و شکست دادن «نبونید» پادشاه بابلیان به جا مانده و کوروش بعد از ورود به شهر بابل، برای آزادی ملت‌های مختلف از اسارت بابلیان، فرمان مکتوبی صادر کرده که بر پایه آن ۴۰ هزار نفر از بند اسارت آزاد شده اند و به سرزمین‌های خود بازگشته اند.
هرمزد رسام در موصل حدود سال ۱۸۵۴
باستان شناسان پیش بینی می کردند که این فرمان توسط کوروش در زیر یکی از دیوارهای معبد خاک شده باشد که به نوعی نشان دهنده اهمیت منشور به عنوان پایه و اساس و سنگ بنای حکومت او بوده است.رسام بعد از کشف این منشور آن را به موزه بریتانیا تقدیم کرد که از آن زمان تاکنون در بخش «ایران باستان» همین موزه نگهداری می شود.منشور ۴۵ سطری کوروش که به اعلامیه کوروش و منشور آزادی معروف است، شرحی از ورود بدون خونریزی او به شهر بابل و معرفی مقام و منصب کوروش است.کوروش در دو بخش از منشور خود تکرار می‌کند که او و ارتش ایران، به صورتی آشتی‌جویانه وارد بابل شده‌اند.بعدها، آثار دیگری به دست آمد که نشان می داد نسخه های گوناگونی از روی این فرمان نوشته و به نواحی امپراتوری هخامنشی ارسال شده است. در حال حاضر یک نسخه بدل از منشور کوروش به عنوان نشانه‌ای از همزیستی و تفاهم میان ملت‌ها در سازمان ملل متحد نگهداری می‌شود.
