تمدن ما تاریخ و تمدن ایران
عید نوروز عیدی که برابر با یکم فروردین ماه و معمولا مطابق با ۲۱ مارس می باشد یکی از عید های باستانی ویکی از بزرگترین عید های ما ایرانیان به شمار میرود.در تقویم خورشیدی جشن نوروز با اعتدال بهاری(هرمز روز یا اورمزد روز) آغاز می شود.منشأ و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم نیست.
طبری و فردوسی جمشید( جمشید یکی از پادشاهان اسطوره‌ای ایرانی‌است و قدمتی بس کهن دارد.)را به عنوان پایه گذار نوروز معرفی کرده اند وفردوسی در شاهنامه در باره جمشید و پدید آمدن نوروز چنین می نویسد:جمشید در حال گذشتن از آذربایجان، دستور داد تا در آنجا برای او تختی بگذارند و خودش با تاجی زرین بر روی تخت نشست. با رسیدن نور خورشید به تاج زرین او، جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و آن روز را روز نو نامیدند.اما در برخی دیگر از متون تاریخی کیومرث ( نخستین پادشاه در شاهنامه) را پدید آورنده نوروز میدانند.در برخی روایات دیگر بابلیان و در برخی دیگر زرتشت را بنیان گذار نوروز میدانند.به هر حال روایات درباره نوروز زیاد است اما اما این جشن، قدمتی سه هزار ساله دارد و قدیمی‌ترین آئین ملی در جهان به شمار میرود.نوروز جشنی است که یک جشن کوچک‌تر (چهارشنبه سوری) به پیشواز آن می‌آید و جشنی دیگر (سیزده به در) به بدرقه آن. و نماد آن انداختن سفره هفت سین است.در سنگ نوشته های به جای مانده از هخامنشیان اشاره مستقیمی به نوروز نشده اما آنچه که از شواهد بر میاید به طور صریح گویای این است که مردمان هخامنشی نوروز را می شناختند و به صورتی کاملا باشکوه این عید را که در بازه زمانی میان ۲۱ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت جشن میگرفتند.در زمان هخامنشیان کوروش کبیر در سال ۵۳۸ عید نوروز را جشن ملی اعلام کرد و برنامه های متنوعی در این روز برپا کرد که دیگر پادشاهان هخامنشی هم اینگونه کردند.در زمان اشکانیان و ساسانیان هم نوروز عید بزرگی بود. از زمان هرمز اول مرسوم شد که مردم در شب نوروز آتش روشن نمایند.عیدی دادن هم از زمان ساسانیان در زمان پادشاهی هرمز دوم رسم شد که رسم دادن سکه در نوروز به‌عنوان عیدی متداول شد.در دوران ساسانیان، ۲۵ روز پیش از آغاز بهار، در دوازده ستون که از خشت خام برپا می‌کردند، انواع حبوبات و غلات (برنج، گندم، جو، نخود، ارزن، و لوبیا) را می‌کاشتند و تا روز شانزدهم فروردین آنها را جمع نمی‌کردند. هر کدام از این گیاهان که بارورتر شود، در آن سال محصول بهتری خواهد داد. در این دوران همچنین متداول بود که در بامداد نوروز، مردم به یکدیگر آب بپاشند.بعد از اسلام سلسله های مانند امویان و عباسیان گاهی برای پذیرش هدایا نوروز را جشن می گرفتند ولی این روند همین طور پیش نرفت و در زمان سامانیان و و آل بویه گسترش نوروز بیشتر شد.تقویم جلالی هم در زمان سلجوقیان ابداع شد که در آن برای ثابت ماندن نوروز در آغاز بهار، مقرر شد که حدوداً هر چهار سال یک‌بار (گاهی هر پنج سال یک بار)، تعداد روزهای سال را به‌جای ۳۶۵ روز برابر با ۳۶۶ روز در نظر بگیرند. این گاهشمار از سال ۳۹۲ هجری آغاز شد.با افزایش محبوبیت عید نوروز در آسیای میانه جهان در آینده نزدیک شاهد برگزاری آن در ابعاد وسیعتر خواهد بود.در کشورهایی که در آنها عید نوروز برگزار میشود آیین ها مختلف است برای مثال ما ایرانی ها سفره هفت سین داریم ولی افغانی ها سفره هفت میوه دارند.حدود ۱۵ روز مانده به عید کم کم بوی بهار و عید در کوچه و خانه میپیچد و مردم به جنب و جوش می افتند.خانه تکانی از آیین های نوروز است که مردم خانه های خود را زیرو رو میکنند و به تمیز کردن خانه و وسایل آن میپردازند.پیش از فرا رسیدن نوروز پدرومادرها به فکر تهیه رخت عید بچه‌ها بودند و بچه‌ها از شوق لباس‌های تازه و گرفتن عیدی بی‌قرار. بازار نیز رنگ دیگری به خود می‌گرفت و سروصدای بسیار از سراسر بازار به گوش می‌رسد.در روزهای نزدیک عید، عده ای به منظور کسب و شاد کردن مردم، با نام “حاجی‌فیروز” در کوچه و خیابان‌ها به راه می‌افتادند، این افراد با چهره‌هایی که آن را سیاه کرده بودند و لباس‌های رنگارنگ بر تن و کلاهی به سر و به همراه داریه زنگی که در دست داشتند، و نواختن آهنگ‌های خود اشعاری را نیز می‌خواندند که موجبات شادی مردم را فراهم می‌آورد. با انجام این کارها به در دکان‌ها و جلوی مردم رفته و بابت شادکردن آنها پولی دریافت می کردند.ایرانیان برای تحویل سال در خانه شان سفره می اندازند . پیش از هر چیز آیینه و قرآن در آن می گذارند و بعد هفت سین را می گذارند. هفت سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزی . علاوه بر هفت سین شمع و آینه تخم مرغ و … سر سفره گذاشته میشود.هفت سینی که چیده میشود معانی خاصی نسبت داده‌اند. مثلاً سیب را نماد زیبایی و تندرستی، سنجد را نماد عشق و محبت، و سکه را رزق و روزی گفته‌اند.کاشتن سبزه هم از قدیم مرسوم بوده.از چند روز مانده به نوروز ایرانیان باستان دانه‌ها را که عبارت بودند از گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، کاجیله، ذرت، و ماش در ستون‌هایی از خشت خام می کاشتند و رویش هر یک را به فال نیک میگرفتند و بر آن بودند که آن دانه در سال نو موجب برکت و باروری خواهد بود.امروزه هم سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، در پانزده روز که به عید نوروز مانده در خانه ها صورت می گیرد.همچنین پخت سمنو هم به مناسبت عید متداول بوده.سمنو از جوانه گندم تهیه می شود و در بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، این غذا طبخ میشود.از غذاهای متداول دیگر در نوروز میتوان به سبزی پلو با ماهی اشاره کرد.همچنین از شیرینی هایی که بین ایرانیان بسیار پر طرفدار است میتوان به شیرینی نخودچی اشاره کرد.هنگام تحویل سال همه افراد خانواده دور سفره هفت سین می نشینند. عقیده بر این است که به هنگام تحویل سال همگی باید به آینه نگاه کنند و پس از آن بزرگترین فرد خانواده قرآن را برداشته و اندکی از آن را می‌خواند. قبل از تحویل سال، همه اعضای خانواده دعای تحویل سال را بارها زیر لب زمزمه می‌کردند:
یا مقلب القلوب والابصار
یا مدبر اللیل و النهار
یا محول الحول و الاحوال
حول حالنا الی احسن الحال
هنگام تحویل سال توپی شلیک می‌شد که از صدای آن همه متوجه تحویل سال نو می‌شدند و آن‌گاه همگی به روبوسی مشغول شده و فرارسیدن سال جدید را به یکدیگر تبریک می‌گفتند و پس از آن‌که بزرگ‌ترها عیدی‌های کوچک‌ترها را که معمولاٌ سکه و یا اسکناس بوده‌است از لای قرآن کریم درآورده و به آنها می‌دادند. پس از آن، بسته به هنگام تحویل سال که اگر روز باشد، فوراٌ افراد کوچک‌تر فامیل به دیدن بزرگ‌ترها رهسپار می‌شدند و معمولاٌ ناهار یا شام روز اول عید را در منازل بزرگان خویش صرف می‌کردند. قدیم رسم بر این بوده که در روز اول عید باید رشته‌پلو خورد تا به این وسیله در سال جدید سررشته کارها دستشان آمده و تا پایان سال از دستشان خارج نشود.۱۳ روز بعد از نوروز هم مردم ه مکان‌های طبیعی مانند پارک‌ها، باغ‌ها، جنگل‌ها و مناطق خارج از شهر می‌روند. این مراسم سیزده‌به‌در نام دارد.از کارهای رایج در سیزده بدر میتوان گره زدن سبزه را نام برد.مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ سه شنبه ۴ اسفند ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۱۰ با تصویب قطعنامه‌ای روز ۲۱ مارس برابر با ۱ فروردین را در چارچوب ماده ۴۹ و تحت عنوان فرهنگ صلح به عنوان روز جهانی نوروز به تصویب رسانده و در تقویم خود جای داد، طی این اقدام که برای نخستین‌بار در تاریخ این سازمان صورت گرفت، نوروز ایرانی به‌عنوان یک مناسبت بین‌المللی به رسمیت شناخته شد.در ۷ فروردین ۱۳۸۹ نخستین دورهٔ جشن جهانی نوروز در تهران برگزار شد و این شهر به عنوان «دبیرخانهٔ نوروز» شناخته شد. در این جشن، سران کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند گردهم می‌آیند و این آیین باستانی را گرامی می‌دارند. هر ساله یکی از این کشورها، میزبان جشن جهانی نوروز است.نخستین بار نوروز ۱۳۹۱ را در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفتند.
