شاه بخشنده (داریوش و خشیارشا)

یکى از فضایل شاه (داریوش و خشیارشا) نیک را به کرّات چنین توصیف کرده اند: نواختن آنان که به شاه یاری داده اند یا در آینده یارى خواهند داد. داریوش در کتیبه بیستون با اشاره به داد (ارشتام) که رهنماى تمام اعمال وى است، اعلام مى داردکه:

مردى که در خانه / کاخ ( ویث ) زحمت کشید، او را نواختم؛ مردى که زیان رساند، او را سخت کیفر دادم.

او از جانشینانش مى خواهد که با « دروغزن یا دراز دست » دوست نباشند و آنان را « سخت کیفر دهند » ( IV 64 ). داریوش در نقش رستم چنین مى گوید:

آنچه مردى بنا بر توان خود انجام دهد یا فراهم آورد، مرا خرسند سازد و از آن بسیار خشنود شوم و به او با چشم لطف بنگرم( DNb )

حتى در کتیبه خشیارشا، که مشابه آن است، آمده است:

… مردان وفادار را با فراخدستى پاداش دهم…( XPL 26-31 )

از میان چیزهایى که شاه اغلب برای مردان وفادار خود آرزو مى کند یکى حمایت اهورامزدا و دیگرى «زاد و رود بسیار» است ( DB IV 60-61, 66-67 ). این بندها ما را به یاد سخنانى مى اندازد که هرودوت از قول کمبوجیه نقل کرده است. وى در بستر مرگ از نزدیکانش مى خواهد بردیاى غاصب را نابود سازند: « اگر چنین کنید خاکتان پر برکت و زنان و گله هاتان پرثمر باد » ( کتاب ۳ ، بند ۱۶۵ ) .