تپه علی کش

تپه علی کش از تپه های قدیمی شهرستان دهلران استان ایلام است که قدمت آن به هزاره ۸ قبل از میلاد می رسد.تپه علی کش در جنوب غربی استان ایلام در شش کیلومتری بخش موسیان شهرستان دهلران در ‏میان ارضی کشاورزی و درنزدیکی رودمیمه قرار گرفته است.‏تپه علی کش بین سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ توسط فرانک هول و هیئت همراه کاوش گردید.

بر اساس شواهد به دست آمده به وسیله باستان شناسان و هم چنین آزمایش های فراوان (هول و کنت دی فلانری) در سال ۱۹۶۱ بر روی تپه های موسیان (تپه باستانی علی کش با وسعتی به قطر حدود ۱۳۵ متر که ضخامت لایه های باستانی آن به حدود هفت می رسد) و چغا سفید و دیگر مناطق باستانی این منطقه انجام گرفته، نشان گر این حقیقت است که انسان در فاصله میان۵۵۰۰ تا ۷۵۰۰ قبل از میلاد در این منطقه به اهلی کردن گاو و کشت دانه های گیاهی مانند عدس و ماش وکتان توفیق یافته است.در کاوش های این تپه سه دوره فرهنگی مشخص شده است و آنها را با نامهای دوره بزمرده ۷۵۰۰ تا ۶۷۵۰ ق.م،دوره علی کش ۶۷۵۰ تا ۶۰۰۰ ق.م و دوره محمد جعفر ‏‏6000 تا ۵۶۰۰ ق. م میشناسیم.ساکنان اولیه این محل را شبانانی تشکیل می دادند که در فصل مناسب سال از ارتفاعات لرستان برای برداشت محصولات نباتی خودرو، به گوشه شمالی دشت خوزستان (موسیان) سرازیر می شدند.این تازه واردان در خانه های تک اتاقی به سر می بردند که دیوارهای آن را سله می ساختند و پس از چرای احشام خود و برداشت غلات خود رو منطقه، هنگام آغاز فصل گرما به ارتفاعات لرستان مراجعت می کردند، به علت کاوشهای فراوانی که در ادوار مختلف در تپه های باستانی دشت موسیان انجام می شد و پیدا کردن اسکلت احشام اهلی خصوصاً بز در روی یکی از تپه های این منطقه بنام تپه ی بزمرده این دوره از تاریخ این منطقه را دوره بزمرده می نامند.با پایان یافتن دوره بزمرده و استقرار مردم در این مناطق و روی آوردن دامداران به کشت محصولات کشاورزی خصوصاً غلات و حبوبات و استقرار آنها در خانه های که از اتاقهای مختلف و حیاط تشکیل می شد دوره ی جدیدی شروع شد که به دروه علی کش معروف می باشد.در این دوره ساکنان این مناطق غذای خود را بر روی اجاق تهیه می کردند و برای درست کردن وسایل مورد نیاز خود از سنگ و چوب استفاده می شده است. اینان مردمانی بودند که اموات خود را در زیر کف منازل خود همراه با وسایل شخصی آنها دفن می کردند.دوره سوم دوره محمد جعفر است که با روی آوردن بیشتر ساکنان به کشاورزی و دامداری و استقرا در روستاها و ایجاد بافت روستایی و درست کردن منازل خود با چینه و خشت خام، خشتها مکعب مستطیلی و کوچک است و بعضی از دیوارها با ماده سفید رنگی همچون گچ، اندود شده است. واحدهای ساختمانی دارای اطاقهای کوچک وانبارهایی در طبقه زیرین می باشند و سیلوهای مدوّر برای ذخیره آذوقه در آنها تعبیه شده است. پوشش سقف اطاقها احتمالاً با حصیر و یا تیرهای چوبی بوده که با گذشت زمان از میان رفته و اثری از آنها باقی نمانده است. مردم این دوره به ساخت سفال و وسایل سفالی روی آوردند.فرج فاضلی کارشناس ارشد باستان شناسی در خصوص این تپه گفت: تپه علی کش که به ‏دوران (آغاز تولید غذا و استقرار در روستاها) متعلق است که بنا به کاوش فرنک هول ساکنان ‏علی کش اقدام به کشت دو نوع غله، یکی گندم درشت و دیگری جو کرده اند.‏وی بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد شروع کشاورزی در خاورمیانه از تپه علی کش ‏شهرستان دهلران بوده چون این قدیمی ترین تاریخی است که در آن به کشت و اهلی کردن ‏دانه های گیاهی اشاره شده است.‏ سالها ب هیچگونه کار پژوهشی بر روی این اثر پیش از تاریخ به انجام نرسید. در سال ۱۳۷۹ توسط آقای بیان پیرانی این اثر تاریخی مجددا مستند سازی و در فهرستد آثار ملی کشور به ثبت رسید. در سال ۱۳۸۸ کار گنانه زنی جهت تعیین عرصه و حریم اثر و آزاد سازی این اثر بسیار مهم توسط باستانشناسان استان ایلام آقایان بیان پیرانی و عبدالمالک شنبه زاده به مدت یک ماه به انجام رسید. و حریم اثر مصوب و ضمن خرید اراضی واقع در عرصه اثر در مالکیت میراث فرهنگی قرار گرفت و منجر به صدور سند گردید. در سال ۱۳۸۹ کتاب علی کش که نتیجه مطالعات قبلی و جدید بود، با نگاهی اختصاصی به این اثر توسط آقایان بیان پیرانی و شنبه زاده و توسط اداره کل میراث فرهنگی استان چاپ و منتشر گردید. چاپ دوم این کتاب در سال ۱۳۹۰ منتشر شد.این اثر در تاریخ ۳ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.