تمدن ما تاریخ و تمدن ایران
تاریخ مردم میانرودان
در حدود هزاره ششم پیش از میلاد، دشت های حاصلخیز جنوب میانرودان )بین دو رودخانه دجله و فرات( توسط مردمی کشاورز که از مناطق شرقی (ایران) آمده بودند اشغال شد و روستانشینی در این ناحیه به سرعت رشد کرد. بعدها برخی از روستا ها مانند اریدو، اور و… به دلیل بهبود سیستم کانال های آبیاری، توسعه تجارت و افزایش جمعیت، وارد عصر شهرنشینی شدند و کم کم دولت شهرهایی را تشکیل دادند. در حدود ۲۹۰۰ پیش از میلاد، اتحاد نسبی تعدادی از این دولت شهرها منجر به شکل گیری حکومت سومری شد، اندکی بعد مردمان دیگری که سامی نژاد بودند بر سومری ها غلبه کردند و حکومت اکّد را به وجود آوردند. سپس اقوام دیگری که آنها هم سامی نژاد
بودند بر میانرودان مسلط شدند و در جنوب کشور بابل و در شمال کشور آشور را تشکیل دادند. دولت شهرهای میانرودان در آغاز دارای وحدت نژادی و زبانی نبودند.
جنگ های داخلی و خارجی و مشکلات طبیعی (سیل ناشی از طغیان رود ها) از همان آغاز بر اندیشه آنها تأثیرگذار بود و باعث شد که آنها جهان را ناپایدار و بی ثبات تصور کنند. این تأثیر درمذهب، ادبیات، معماری و هنر آنها منعکس است، آنها دریافتند که فقط مذهب می تواند عامل وحدت میان آنها باشد. با وجود این مشکلات، آنها مردمی سخت کوش بودند و یکی از تمدن های بزرگ جهان باستان را به وجود آوردند و سهم مهمی در ابداع خط و کتابت، ادبیات، قوانین اجتماعی، ریاضی، پزشکی، ستاره شناسی، معماری، پیکره سازی، نقاشی و … داشتند.
هنر میانرودان
دورۀ پیش از سومر یا پیش از سلسله ها نخستین بنای کشف شده در میانرودان، معبدی در شهر اریدو است. این معبد، بر روی یک سکوی طبیعی برای خدای حکمت و آب شیرین ساخته شد و در دوره های بعد الگویی برای ساخت معابد بعدی شد.
از همان آغاز شکل گیری تمدن میانرودان، تندیس ها، با هدف های آیینی ساخته شدند. تا کنون تعداد قابل توجهی تندیس انسانی، جانوری و موجودات خیالی از مواد گوناگون(گِل، گچ، سنگ، فلز و عاج) به دست آمده اند که از نظر ساخت، کیفیت های مختلفی دارند و مظهر زمینی ایزدان و الهه هاو حاکمان و نیایشگران در حالت های ایستاده و نشسته ساخته شده اند. نیایشگران معمولاً ایستاده و دست به سینه مجسم شده اند. در ساخت این تندیس ها کمتر به جزییات توجه شده و بیشتر به بالا تنه و
چشم ها تأکید شده است. یکی از هنرمندانه ترین آنها، سردیس زنانه ای از مرمر سفید است که احتمالاً به ایزد بانویی تعلق دارد و بسیار خوش ساخت است و به احتمال زیاد حفره چشم ها و ابرو ها با ماده ای رنگین ترصیع شده بوده اند. لب و چانه با ظرافت حجم پردازی شده و برجستگی نرم گونه ها که با نگاه خیره و بزرگ چشم ها همراه شده، حالتی از قدرت و حساسیت را به وجود آورده است.
هنر سومر
از دورهٔ سومر آثار قابل توجهی مانند آثار معماری، پیکره، مُهر و گِل نوشته باقی مانده است. معروف ترین معابد این دوره معبد خدای آسمان در شهر اوروک و معبد خدای ماه در شهر اور است.
جنوب عراق
معبد اوروک بر روی یک سکوی مصنوعی بلند ساخته شده است و به دلیل داشتن اندود سفید (گچ)، به معبد سفید نیز شهرت دارد. باستان شناسان در موقع کشف آن را زیگورات نامیدند. زیگورات به معنی کوه بلند و سرچشمه زندگی بود، به همین خاطر سومری ها معابد خود را به شکل کوه می ساختند و بر این تصور بودند که با ساختن زیگورات های بلند ارتباط انسان با خدا آسان می شود. زیگورات به بنای بزرگ طبقه طبقه ای گفته می شود که ابعاد هر طبقه آن از طبقه پایین تر کمتر باشد. معبد اور برای خدای ماه ساخته شده و سالم ترین و بزرگ ترین زیگورات بجای مانده در میانرودان است. این معبد دارای سه طبقه بود که اتاق نیایش بر روی طبقه سوم ساخته شده بود و رسیدن به اتاق معبد از سه رشته پله مقدور بود.از معبد ابو در تَل اَسمر تعدادی تندیس از جنس سنگ مرمر در اندازه های مختلف کشف شد. بزرگ ترین آنها تندیس ابو (ایزد رویش گیاه) است. به عقیده سومریان خدایان در قالب تندیس خود حضور دارند و نیایشگران نیز می توانستند برای خود جانشینی داشته باشند که به جای آنها نیایش کند. صورت و بدن تندیس ها بسیار ساده ساخته شده تا از اهمیت چشم ها به عنوان دریچه روح که در ساخت آنها بسیار تأکید شده، کاسته نشود. تندیس سازان سومری آثار خود را به شکل مخروط و استوانه با بازو ها و ساق های استوانه ای می ساختند.
مُهر سازان نیز هنرمندان ماهری بودند و انواع نقش ها را بر روی مُهر ها حکاکی می کردند.
هنر اکّد
در حدود ۲۴۰۰ قبل از میلاد اقوام سامی نژاد شمال میانرودان به جنوب آمدند و به رهبری سارگون، حکومت اکّد را تأسیس کردند. سارگون و جانشینانش خود را پادشاه می خواندند و ادعای فرمانروایی بر سراسر میانرودان را داشتند، در زمان اکّدی ها، هنر سومری وظیفه تجلیل از پادشاه را نیز به عهده گرفت ، جالب ترین اثر دورهٔ اکدی یک سردیس مفرغی است که چهره پادشاهی قدرتمند را مجسم می کند که نگاهی اطمینان بخش و با ابهت دارد.
از نارام سین نوه سارگون نیز یک لوح سنگی باقی مانده که در آن پیروزی نارام سین و سپاهش نقش شده است.در لوح نارام سین بزرگی اندازه شاه تأکید بر قدرتمندی و پیروزی او دارد.
هنر دورۀ سومر نو
در زمان تسلط بیگانگان بر بین النهرین یکی از دولت شهر های سومری به نام لاگاش و به رهبری گودآ استقلال خود را حفظ کرد. گودآ حاکمی مردم دوست بود و در زمان او هنر و معماری سومری تجدید حیات یافت. از گودآ تعدادی تندیس سنگی نشسته و ایستاده باقی مانده است که برخی از آنها با ظرافت تمام ساخته شده و در آنها به کشش های عضلانی بدن توجه شده است. یکی از زیباترین آنها سردیسی است که هنرمند تلاش کرده، حالت روحانی وی را نشان دهد. تندیس های گودآ، مظهر نیایشگری است که با خلوص در مقابل معبود خود قرار گرفته است. تداوم هنر بین النهرین از سردیس ملکه اوروک تا سردیس حاکم اکدی و سردیس گودآ ادامه دارد.
هنر آشوری
هنر آشوری پس از مدت ها اقتباس و تجربه از هنر بابلی و اقوام دیگر آسیای صغیر (ترکیه امروزی) که در نقش برجسته سازی توانا بودند، سبکی را بنیان گذاشت که منشأ موفقیت های حجاران گردید و در زمان آشور نصیر پال دوم تبدیل به هماهنگی بین معماری و هنر تصویری شد. هنر آشوری در زمان آشور نصیر پال و آشور بانیپال در معماری کاخ ها و نقش برجسته های دیواری تجلی یافت. نقش برجسته ها اغلب به صحنه های جنگ، شکار، محاصره شهرها و قلعه ها و مراسم مذهبی اختصاص داشت و شاه همچون قهرمان در همه جا حضور داشت. هنرمندان آشوری در نمایش حیوانات به خصوص صحنه های شکار بسیار توانا بودند و حالت های گریز و ستیز و مرگ حیوانات را طبیعی و دقیق مجسم می کردند.
در میان مجسمه های آشوری، شیران و گاوان بالدار با سر انسان، از همه جالب تر هستند. این تندیس ها اغلب در دو سوی ورودی کاخ ها قرار می گرفتند. وظیفه این موجودات حمایت از کاخ های سلطنتی و دفع نیروهای شر بود. حجاران انسان گاو ها را با پنج پا بازنمایی کرد هاندکه قصدشان القای حرکت از دید جانبی بوده است.
هنر بابلی
بابلی ها بر جنوب میانرودان مسلط بودند و پایتخت آنها شهر بابل بود. بابلی ها دو بار به اوج قدرت رسیدند. نخستین جلوه هنر آنها قبل از دوره آشوری به نام دوره بابل قدیم و در زمان حمورابی است که قانون نامه وی که بر روی سنگی مخروطی شکل(لوح سنگی)نقش شده، بسیار مشهوراست.
از میلاد ، موزه دولتی برلین
