تمدن ما تاریخ و تمدن ایران
تپه زیویه (گنکه سوراخ) در شهرستان سقز، بخش زیویه، روستای زیویه واقع شده است.این تپه که در اصل قعله‌ای بود.این قلعه شامل سالنها ، حیاط،اتاقهای متعدد، تالار ستوندار، انبار قلعه، ورودی اصلی و پلکان سنگی است.مهمترین اشیای به دست آمده از این منطقه سر عقاب طلایی وگردن بندهای طلایی است.قلعه دارای حفاظی با دیواره های سنگی طبیعی است و با خشتهای گلی به ابعاد۱۴*۴۶*۴۶ سانتیمتر ساخته شده است. درون حیاط قلعه چاه آبی قرار داشته که آب باران به آنجا هدایت و از آنجا خارج میشده است.
سفال زیویه در مقایسه با دیگرسفالهای هزاره اول پیش از میلاد از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار است . در قبرهای زیویه تعداد زیادی ریتون نیز کشف شده است. ریتونهایی به شکل گوزن مرغابی یا آبخوریهای ساده که از سفال قرمز رنگ ساخته شده اند.همچنین در میان آثار زیویه اشیای تزیینی طلایی به وفور دیده میشود که هر کدام از آنها ارزش بالای هنری دارند. مجسمه پلاک دستبند بازوبند و اشیای تزیینی زنانه و ظروف مختلف از آن جمله اند.
این ساختمان به شکل ساختمان های مهندسی ساز امروز بوده و دارای پنجره و راهروهای پرشمار و بزرگ و ایوان و بالکنی بسیار زیبا، سرستون های سنگی بوده است.براساس شواهد موجود آب این ساختمان بر اساس قانون ظروف مرتبط، با نوعی لوله کشی تامین می شده است؛ آبی که در چشمه یی نزدیک ساختمان جاری بوده است. ولی این ماجرا بخش غم انگیزی نیز دارد و آن غارت گنجینه های آثار تپه زیویه است که آن را به دهه ۲۰ همین سده نسبت می دهند.طی چندین سال حفاری در زیویه علاوه بر شش قبر از پادشاهان و امرای ماد، ساختمان سه طبقه زیبا و باستانی زیویه را که از شاهکارهای معماری عهد باستان بود در هم ریخته و از بیخ و بن کندند. آثاری که بخشی از آنها در برخی از موزه های بزرگ جهان و بخشی دیگر اکنون نزد ثروتمندان اروپا، امریکا و روسیه است و در کلکسیون های شخصی نگهداری می شود.
اما از این تپه باستانی اشیا با ارزش بسیار دیگری هم کشف شده که همگی در موزه ایران باستان قرار دارند. بدون شک ساختمان باشکوه و سه طبقه زیویه یکی از عجائب معماری باستان بود که با استحکامی بی‌نظیر بر بالای کوه و بر روی غار وسیع و تماشایی زیویه که ارتفاع آن از سطح دریا ۱۸۳۵ متر است، بنا شده بود. هیچ بیننده‌ای با معیار عقلی خود نمی‌تواند باور کند در سه هزار سال قبل در چنین ارتفاعی ساختمانی با چنین شکوه و عظمتی ساخته شده باشد. ساختمان سه طبقه زیویه از روی شواهد غیرقابل انکار همان ساختمانی است که بنا به نوشته «هرودوت» مادها از روی رضا و رغبت برای «دیوکو» ساختند و در واقع این ساختمان مرکز اولین دادگستری ایران باستان بوده است. این اثر در تاریخ ۴ دی ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۶۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این تپه باستانی اکنون شرایط مساعدی ندارد و نگهداری از آن بطور شایسته ای صورت نمیگیرد.
